Morawsko-Śląsk
| Morawsko-Śląska Republika Moravskoslezská republika | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Hymn: Moravo, Moravo | |||||
| Język urzędowy | Morawski, Śląski, Słowacki, Czeski | ||||
| Stolica | Ołomuniec | ||||
| Ustrój polityczny | Parlamentarna republika | ||||
| Typ państwa | Republika unitaryjna | ||||
| Premier | Bratslav Šťasten | ||||
| Powierzchnia całkowita | 24 553 km² | ||||
| Liczba ludności | ok. 5 000 000 | ||||
| Waluta | 1 Morawsko-Śląski Kirát (MSK) | ||||
| Strefa czasowa | UTC +1 | ||||
| Religia dominująca | Ateizm, Chrześcijaństwo | ||||
| Kod telefoniczny | +0451 | ||||
Morawsko-Śląsk (mor. Moravskoslezsko, pełna nazwa Republika Morawsko-Śląska) to śródlądowy mikronaród w Europie Środkowej, graniczący z Polską, Słowacją, Austrią i Czechami. Stolicą jest Ołomuniec, największym miastem Brno, a do innych dużych miast należą Ostrawa, Zlin, Hawierzów i Opawa.
Tereny Morawsko-Śląska były zasiedlane przez Słowian na przełomie V i VI wieku. Pierwszą strukturą polityczną było państwo Samona (VII wiek), a później na południowych Morawach powstało centrum Wielkich Moraw. Na przełomie XI wieku Morawy znalazły się pod panowaniem czeskich Przemyślidów. W 1526 roku obszar dzisiejszego Morawsko-Śląska stał się częścią monarchii Habsburgów, a w 1867 roku częścią Austro-Węgier. W 1948 roku zniesiono Ziemię Morawsko-Śląską, a Morawy po ponad tysiącu lat przestały być jednostką administracyjną. Po podziale Czechosłowacji w 1993 roku, teren stał się częścią Republiki Czeskiej. 1 maja 2012 roku powstało Państwo Moraw jako pierwszy morawski mikronaród. W latach 2014-2017 był członkiem federacji. W 2017 roku utworzono Republikę Moraw, która w 2018 roku zmieniła nazwę na Republikę Morawsko-Śląską.
Morawsko-Śląsk od momentu swojego powstania (przodkowie od 2016 roku) było członkiem Społeczności Mikronarodów. Jest to parlamentarna demokracja z demokratycznymi instytucjami. Spośród mikronarodów z regionu, Morawsko-Śląsk ma szczególnie bliskie związki z Meknijskim i Lurkiem.
Morawsko-Śląsk ma bogate tradycje kulturowe i naukowe oraz liczne zabytki przyrodnicze i historyczne.
Etymologia
Nazwa państwa składa się z nazw historycznych krajów Moraw i Śląska. Nazwa Morawy pochodzi od rzeki Morawy i prawdopodobnie ma przedceltyckie pochodzenie — wywodzi się prawdopodobnie od indoeuropejskiego rdzenia -mar oznaczającego wielką wodę lub bagno. Nazwa Śląsk wywodzi się albo od germańskiego plemienia Silingów, którzy zamieszkiwali te tereny do VI wieku, albo od rzeki Ślęzy lub góry Ślęża.
Historia
Starsza historia
Pierwsze osadnictwo na Morawach datuje się na okres prehistoryczny, kiedy to ludzie zamieszkiwali te tereny już w epoce kamienia. Jednakże pierwsze wzmianki o tym obszarze pochodzą od antycznych autorów, takich jak Herodot, który wspomina o celtyckim plemieniu Wolków-Tektosagów, zamieszkującym Morawy. Celtowie byli znani ze swoich umiejętności kowalskich i handlu, co uczyniło ich jednym z kluczowych plemion w Europie Środkowej. Ślady po celtyckim osadnictwie na Morawach są do dziś widoczne w znaleziskach archeologicznych, takich jak oppida — warowne osiedla, gdzie Celtowie handlowali i prowadzili życie codzienne.
Na początku I wieku naszej ery Keltów zastąpili na Morawach Germanie, a najważniejszymi z nich byli Kwadówie, którzy wprowadzili nowe powiązania kulturalne i handlowe, zwłaszcza z Cesarstwem Rzymskim. Rzymskie legiony zakładały obozy na Morawach, takie jak Hradisko koło Mušova i Ołomuniec-Neředín, co świadczy o strategicznym znaczeniu regionu.
W IV wieku na skutek najazdów Hunów doszło do kolejnych zmian w osadnictwie Moraw. Na miejsce opuszczających Morawy Swebów pojawiły się inne germańskie plemiona, takie jak Herulowie, Gepidzi, Rugowie i Longobardowie. Longobardowie byli ostatnimi Germanami, którzy opuścili Morawy w 568 roku. Okres wędrówek ludów przyniósł znaczne zmiany demograficzne i kulturowe, które miały kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju Moraw i Śląska.
Bitwa pod Vogastisburgiem, gdzie Słowianie zwyciężyli nad Frankami, była jednym z kluczowych wydarzeń w historii Moraw i Śląska. Pierwsi Słowianie przybyli na tereny dzisiejszych Moraw i Śląska w pierwszej połowie VI wieku, a ich osadnictwo nasiliło się po wycofaniu się Longobardów. Na Morawach w IX wieku powstało pierwsze stabilne państwo słowiańskie — Wielkie Morawy. Książę Mojmir I zjednoczył Morawy i Nitrę, co dało początek Wielkomorawskiej Rzeszy, której znaczenie rozrosło się za panowania jego następcy — księcia Świętopełka.
Wczesna historia
Po upadku Rzeszy Wielkomorawskiej w 906 roku, Morawy znalazły się pod kontrolą węgierską, a później czeską, gdy władcy z dynastii Przemyślidów stopniowo podporządkowali sobie ten region. W XI wieku Morawy zostały podzielone na kilka księstw zarządzanych przez książąt z dynastii Przemyślidów, co zapewniło im względną autonomię w ramach Królestwa Czech. W 1182 roku Morawy otrzymały status margrabstwa, co oznaczało ich szczególne znaczenie w politycznym układzie ziem czeskich.
Śląsk, z kolei, od XI wieku był terenem licznych konfliktów i wojen między Polską, Czechami i Niemcami. W XIII wieku Śląsk został podzielony na wiele małych księstw, które w miarę upływu czasu stawały się coraz bardziej zależne od Królestwa Czech.
Na przełomie XIV i XV wieku Morawy, Śląsk i inne ziemie należące do Korony Czeskiej znalazły się pod panowaniem dynastii Luksemburgów. Podczas tego okresu, za panowania cesarza Karola IV, region przeżywał rozkwit gospodarczy i kulturalny. Olomouc i Brno stawały się ważnymi ośrodkami handlu i kultury, przyciągając uczonych, artystów i rzemieślników.
Nowożytne dzieje
W XVI wieku Śląsk i Morawy były częścią monarchii Habsburgów. Po wojnach religijnych i wojnie trzydziestoletniej (1618-1648), w wyniku której region został spustoszony, Habsburgowie wprowadzili twardą politykę centralizacyjną. Morawy i Śląsk straciły część swojej autonomii, a katolicyzm stał się dominującą religią.
W XVIII wieku, w wyniku wojen śląskich (1740-1763), większa część Śląska została anektowana przez Królestwo Prus, a Morawy pozostały częścią monarchii habsburskiej. W XIX wieku, w czasach rewolucji przemysłowej, zarówno Morawy, jak i Śląsk stały się ważnymi ośrodkami przemysłowymi. W szczególności Brno i Ostrawa rozwinęły się jako centra przemysłu tekstylnego, metalurgicznego i górniczego.
Morawsko-Śląski mikronaród
Współczesna historia Morawsko-Śląska jako mikronarodu zaczyna się w 2012 roku, kiedy to ogłoszono powstanie Państwa Morawy. Było to pierwsze próby stworzenia morawskiego mikronarodu, które opierały się na idei odrodzenia morawskiej tożsamości kulturowej i politycznej. Mikronaród stopniowo zyskiwał na znaczeniu i rozszerzał swoją działalność na teren Śląska. W 2017 roku powstała Republika Morawska, a w 2018 roku została przemianowana na Republikę Morawsko-Śląską.
Geografia
Morawsko-Śląsk znajduje się w Europie Środkowej, w sercu kontynentu, granicząc z Polską, Słowacją, Austrią i Czechami. Jest to region o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu, na północy dominują góry, takie jak Jesioniki, a na południu rozciągają się żyzne równiny, takie jak Dolnomorawska Nizina. Najwyższym punktem jest szczyt Pradziad w Jesionikach, a największą rzeką jest Morawa, która płynie przez całe Morawy i stanowi ważną arterie regionu.
Morawsko-Śląsk ma umiarkowany klimat, z wyraźnymi porami roku. Lata są ciepłe, a zimy mroźne, szczególnie w górzystych regionach. Region charakteryzuje się bogactwem naturalnym, w tym licznymi lasami, rzekami i jeziorami, co czyni go popularnym celem turystycznym.
Polityka
Legislacja
Republika Morawsko-Śląska jest demokratyczną republiką parlamentarną, w której najwyższą władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Narodowe, zwane Sejmem Republiki Morawsko-Śląskiej. Składa się ono z 51 członków wybieranych w pięcioletnich kadencjach. Wybory są organizowane w sposób proporcjonalny, co zapewnia różnorodność polityczną i równą reprezentację obywateli. Posłowie mają mandat niezależny od partii, co oznacza, że mogą głosować zgodnie z własnym sumieniem, a nie linią partyjną. Zgromadzenie posiada szerokie kompetencje, w tym uchwalanie budżetu, ustaw, kontrolowanie rządu i zatwierdzanie zmian w konstytucji.
Władza wykonawcza
Na czele władzy wykonawczej stoi prezydent Republiki Morawsko-Śląskiej, wybierany przez Sejm na pięcioletnią kadencję. Funkcja prezydenta ma głównie charakter reprezentacyjny, chociaż pełni on również funkcję naczelnego dowódcy sił zbrojnych i posiada uprawnienia do mianowania premiera oraz zatwierdzania rządu. Prezydent może również udzielać amnestii, zatwierdzać ustawy i zawierać traktaty międzynarodowe.
Rząd Republiki Morawsko-Śląskiej składa się z premiera i ministrów, którzy są odpowiedzialni za realizację polityki państwa. Premier, jako szef rządu, odpowiada za koordynację działań poszczególnych ministerstw i przedstawia Zgromadzeniu narodowemu plan działań rządu. Rząd odpowiada przed Sejmem, co oznacza, że w razie utraty zaufania Sejm może udzielić rządowi wotum nieufności.
Wymiar sprawiedliwości
System sądowniczy w Republice Morawsko-Śląskiej obejmuje sądy powszechne, na czele z Najwyższym Sądem Morawsko-Śląskim oraz Trybunałem Konstytucyjnym, który rozstrzyga o zgodności ustaw i decyzji rządu z konstytucją. Trybunał Konstytucyjny składa się z sześciu sędziów, wybieranych przez Sejm na dziesięcioletnią kadencję. Jest to kluczowy organ zapewniający równowagę władzy i przestrzeganie praw obywatelskich.
Podział administracyjny
Morawsko-Śląsk dzieli się na pięć głównych regionów: Północne Morawy i Śląsk (z siedzibą w Opawie), Środkowe Morawy (Ołomuniec), Wschodnie Morawy (Zlin), Południowe Morawy (Brno) oraz Zachodnie Morawy (Třebíč). Każdy region dzieli się na mniejsze jednostki administracyjne zwane żupami, których jest obecnie 45. Władzę lokalną w tych regionach sprawują samorządy, które mają znaczną autonomię, zwłaszcza w zakresie edukacji, ochrony zdrowia i zarządzania lokalnymi zasobami.
Kultura
Morawsko-Śląsk to region o bogatej kulturze i tradycjach, które czerpią zarówno z dziedzictwa słowiańskiego, jak i środkowoeuropejskiego. Kultura regionu opiera się na dwóch głównych filarach: kulturze morawskiej i kulturze śląskiej. Każdy z tych regionów ma swoje unikalne zwyczaje, tradycje, stroje ludowe oraz potrawy.
Tradycje i obyczaje
Morawsko-Śląsk może poszczycić się licznymi świętami i festiwalami, które są ściśle związane z cyklem rolniczym i świętami chrześcijańskimi. Najbardziej charakterystyczne są święta takie jak Boże Narodzenie, Wielkanoc, Zielone Świątki oraz święto Trzech Króli. W niektórych regionach nadal żywe są starożytne obrzędy związane z obchodami przesilenia letniego i zimowego.
Ludowe pieśni i tańce są istotną częścią tożsamości regionu. W wielu miejscach nadal organizowane są festiwale folklorystyczne, na których można podziwiać tradycyjne morawskie i śląskie stroje ludowe, a także posłuchać lokalnych pieśni.
Sztuka i literatura
Morawsko-Śląsk ma także bogatą tradycję w dziedzinie literatury i sztuki. Wielu artystów i pisarzy z tego regionu odegrało kluczową rolę w rozwoju kultury europejskiej. W szczególności literatura morawska była silnie związana z ruchem narodowym, który starał się zachować język i kulturę regionu. Do dziś istnieje Morawistyka, dziedzina nauki poświęcona badaniu morawskiej historii, języka i kultury.
Gastronomia
Kuchnia morawsko-śląska jest silnie zakorzeniona w tradycjach rolniczych i wiejskich. Do najpopularniejszych potraw należą dania na bazie kapusty, ziemniaków, mięsa oraz lokalnych serów. Morawy są również znane z produkcji win, zwłaszcza w południowych regionach, takich jak Mikulov i Znojmo, gdzie uprawia się winorośl od wieków.
Ordery państwowe
Republika Morawsko-Śląska posiada własny system odznaczeń, które są przyznawane za zasługi w dziedzinie obywatelskiej, wojskowej oraz za wyjątkowe osiągnięcia. Najważniejsze odznaczenia to:
- Order Mojmira – przyznawany za zasługi dla państwa.
- Order Świętopełka – za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury i sztuki.
- Medal Bohatera Republiki Morawsko-Śląskiej – za akty odwagi.
- Medal za Służbę Ojczyźnie – za zasługi wojskowe.