Republika

Z MicroWiki
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Republika (łac. res publica – dosł. rzecz pospolita, rzecz publiczna, rzecz stworzona pospołu) – zgodnie ze współczesną definicją ustrój polityczny, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony na określony czas w wyniku wyborów.

Do czasów II wojny światowej w języku polskim w nomenklaturze polityczno-prasowej używano słowa Rzeczpospolita. Odnoszono je nie tylko do Polski (jak się to obecnie robi), ale również do innych państw o ustroju republikańskim, szczególnie do Rzeczypospolitej Rzymskiej, Rzeczypospolitej Francuskiej, Rzeczypospolitej Weneckiej i Rzeczypospolitej San Marino.

W republice występują różne systemy rządów, zależnie od organu sprawującego władzę, którym może być:

  • prezydent wybierany na określony czas, z ograniczoną (albo z nieograniczoną) możliwością ponownego wyboru; prezydent może być odpowiedzialny przed innym organem państwa, albo przed Historią (lub Bogiem);
  • rząd odpowiedzialny przed parlamentem lub przed prezydentem.

Z uznaniem (albo nieuznaniem) danego państwa za republikę istnieją poważne problemy ze względu na liczne historyczne definicje. Pod pojęciem republiki rozumiano kiedyś:

  • Państwo o ustroju niemonarchicznym. Stanowisko to podzielali Machiavelli i Monteskiusz. Sam Monteskiusz dzielił republiki na demokratyczne i arystokratyczne.
  • Państwo, czyli wspólnotę zjednoczoną prawem i wspólnym pożytkiem, jak pisał Jean Bodin. Uważał on monarchię za najlepszą republikę.
  • Państwo o ustroju mieszanym, łączącym cechy monarchii, arystokracji i demokracji.

Ostatnia definicja szczególnie popularna była wśród polskich autorów, wzorujących się na stoikach rzymskich. Właśnie z tego powodu nazwano monarchię Królestwa Polskiego rzecząpospolitą, czyli republiką.